Kerncentrales maken Frankrijk kwetsbaar door veiligheidsproblemen en klimaatcrisis

Door Herman Damveld.

Halverwege mei 2022 lagen 30 van de 56 Franse kerncentrales stil voor veiligheidsonderzoek, brandstofwisseling en de uitgebreide tienjaarlijkse revisie.[1] Daarbovenop kwam dat verschillende kerncentrales in mei 2022 minder stroom mochten leveren omdat het koelwater te warm was door de eerste hittegolf van het jaar. Het Franse elektriciteitsbedrijf EDF heeft op 15 juli 2022 aangekondigd dat de kerncentrales Tricastin, Saint Alban en Bugey, allen gelegen aan de Rhône, minder stroom mogen leveren vanwege de tweede hittegolf van dit jaar.[2] Om te voorkomen dat deze kerncentrales helemaal zouden moeten sluiten, heeft de toezichthouder Autorité de Sûreté Nucléaire (ASN) na overleg met en met instemming van de regering op 13 juli 2022 besloten de regels voor de maximale temperatuur van het koelwater te versoepelen.[3] Door de aanhoudende warmte komen echter meer kerncentrales in de problemen.[4] [5]

Ook in 2015 en 2018 had Frankrijk te kampen met stroomuitval door hittegolven. In 2012 en 2017 dreigde een totale stroomuitval (black-out) door een erg koude winterperiode. Het buitenland moest toen bijspringen. Het idee dat Franse kerncentrales altijd voldoende elektriciteit kunnen leveren, blijkt een illusie. De grootschalige afhankelijkheid van kernenergie zorgt, samen met de klimaatverandering, juist voor kwetsbaarheid van de energievoorziening.

Haarscheuren vastgesteld in kerncentrales

Eind 2021 werden scheurtjes vastgesteld in zogeheten elleboogpijpen van de nieuwste generatie Franse kerncentrales (N4 van 1.450 Megawatt). Het gaat hier om pijpen in het primaire systeem, in het centrale deel van de kerncentrale; dit heet de primaire kringloop. Daarom besloot de toezichthouder ASN dat deze centrales moesten sluiten in afwachting van een oplossing van het probleem.

Vervolgens onderzocht de eigenaar van de kerncentrales EDF ook de iets oudere serie kerncentrales van 1.300 Megawatt en daar werden dezelfde problemen vastgesteld. Alle reden dus om ook de 33 oudste generatie kerncentrales van 900 Megawatt te onderzoeken: ook hier werd in een aantal centrales hetzelfde vastgesteld. [6] [7] [8] Al met al komt het erop neer dat 12 kerncentrales geen stroom meer mogen leveren en voorlopig buiten bedrijf zijn gesteld.

De reparatie van alle kerncentrales zal volgens Bernard Doroszczuk, de voorzitter van de toezichthouder ASN enkele jaren duren. Voor de reparatie moeten de kerncentrales stuk voor stuk worden stilgelegd.[9]

Vanaf begin 2022 heeft Frankrijk dan ook bijna dagelijks stroom geïmporteerd uit Duitsland. Het gaat om een hoeveelheid die overeenkomt met wat de drie Duitse kerncentrales die nu nog in bedrijf zijn, kunnen leveren.[10] [11]

Franse kerncentrales kwetsbaar in de zomer

In mei 2022 hadden bovendien verschillende kerncentrales te maken met beperkingen van de productie. Door de eerste hittegolf van dit jaar was de temperatuur in een aantal rivieren al zo toegenomen dat het koelwater bij productie op vol vermogen warmer zou worden dan de vergunning toestaat. EDF schakelt vooral de vier eenheden van de kerncentrale Blayais aan de Gironde, op zo’n 60 kilometer van Bordeaux, en van Saint-Alban aan de Rhône grotendeels af.[12] [13] Het resultaat is dat nog minder atoomstroom geproduceerd mag worden.

Begin juli 2022 bleek dat in totaal zes kerncentrales onder verscherpt toezicht staan vanwege koelwaterproblemen.[14] Het gaat hier om een regelmatig terugkerend probleem dat zich eerder echter nog niet zo vroeg in het voorjaar voordeed.^[15] EDF heeft op 15 juli 2022 aangekondigd dat de kerncentrales Tricastin, Saint Alban en Bugey, allen gelegen aan de Rhône minder stroom mogen leveren vanwege de tweede hittegolf van dit jaar.^[16]

Tijdens een hittegolf in de zomer van 2015 warmden de rivieren op en mochten de Franse kerncentrales minder elektriciteit leveren om te voorkomen dat het geloosde koelwater te warm werd. De overheid stond toe dat dit koelwater 28 graden Celsius mocht zijn. Dat is hoger dan de 25 graden die in Zwitserland en Duitsland aanvaardbaar wordt gedacht.^[17]

Begin augustus 2018 was er ook een hittegolf. Op 3 augustus 2018 werd de exploitant EDF gedwongen om vier kerncentrales op 3 locaties te sluiten.^[18] ^[19] Maar in die periode waren er ook kerncentrales in onderhoud. Op 6 augustus 2018 was de situatie als volgt: 21 kerncentrales waren niet beschikbaar, terwijl 7 op gereduceerde capaciteit moesten draaien. In totaal viel een elektrisch vermogen van 24.230 megawatt weg.^[20]

Kwetsbare elektriciteitsvoorziening in de winter

De meeste Fransen verwarmen hun huizen elektrisch en dat geeft een piek in het stroomgebruik bij erg koude dagen. Op 10 januari 2017 bedroeg de import volgens de Franse netbeheerder RTE 8.500 MW, terwijl maximaal 12.000 MW geïmporteerd kan worden.^[21] Daarom werden oude oliecentrales met een vermogen van 2.000 MW weer geactiveerd. Op deze manier werd een dreigende totale stroomuitval (black-out) verhinderd.^[22] In de koude winterperiode van 7 tot 10 februari 2012 moest Frankrijk ondanks het grote aantal kerncentrales elk uur elektriciteit uit Duisland, België, Italië en Zwitserland importeren.^[23]

Figuur 1

Kerncentrales Frankrijk

Steeds toenemende kwetsbare stroomvoorziening

De meeste Franse kerncentrales betrekken het benodigde koelwater uit rivieren (figuur 1), zoals de Rhône die in de Zwitserse Alpen ontspringt bij de Rhône gletsjer. Over de gevolgen van klimaatverandering voor de Rijn, die ook in Zwitserland begint, zijn recentelijk onderzoeksrapporten verschenen. Smeltende sneeuw heeft een groot aandeel in de hoeveelheid water die jaarlijks in Zwitserse rivieren komt, blijkt uit rapporten van de Internationale Kommission für die Hydrologie des Rheingebietes (KHR). Smeltende sneeuw zorgt voor 39% van het water in de Rijn, terwijl gletsjers goed zijn voor 2%, en 59% uit regenwater bestaat. Uit deze studies volgt onder meer dat de winters vochtiger en de zomers droger zullen worden. De sneeuw smelt eerder in het voorjaar dan in het verleden het geval was. De laag sneeuw op de gletsjers verdwijnt daardoor eerder met als gevolg dat de gletsjers sneller smelten.^[24] ^[25] Het aandeel rivierwater door de gesmolten sneeuw en gletsjers zal daardoor al vanaf het voorjaar dalen. In de zomer zal men het moeten hebben van

regenwater, maar omdat de zomers droger worden zal de waterstand in de zomer lager worden. Het gevolg daarvan is minder beschikbaar koelwater voor elektriciteitscentrales.[26] En dat terwijl de vraag naar elektriciteit bij steeds warmere zomers toeneemt door de stijging van het aantal airco’s.

Op deze manier wordt ook de Franse elektriciteitsvoorziening steeds kwetsbaarder, vooral ook omdat vaak meerdere kerncentrales bij elkaar staan en er daardoor extra veel koelwater nodig is. Op den duur zal een elektriciteitsvoorziening die geen grootschalige koeling nodig heeft, steeds belangrijker worden.

[1] https://www.world-nuclear-news.org/Articles/French-regulator-gives-update-on-corrosion-issue, 18 mei 2022.

[2] https://www.reuters.com/business/energy/warming-rivers-threaten-frances-already-tight-power-supply-2022-07-15/, 15 juli 2022.

[3] https://www.asn.fr/l-asn-informe/actualites/centrales-nucleaires-de-blayais-golfech-et-saint-alban-prescriptions-temporaires-de-l-asn, 15 juli 2022.

[4] https://www.edf.fr/en/the-edf-group/who-we-are/activities/optimisation-and-trading/list-of-outages-and-messages/list-of-outages

[5] https://twitter.com/Reliable_nukes

[6] https://www.worldnuclearreport.org/Teurer-Atomstrom-Ausfalle-von-Atomkraftwerken-Frankreich-zahlt-exorbitante.html, 14 april 2022.

[7] https://www.heise.de/tp/features/Atom-Frankreich-Dann-waren-nur-28-Reaktoren-am-Netz-7070261.html, 30 april 2022.

[8] https://www.actu-environnement.com/ae/news/nucleaire-corrosion-sous-contrainte-tous-modeles-reacteurs-39539.php4, 28 april 2022.

[9] https://www.world-nuclear-news.org/Articles/French-regulator-gives-update-on-corrosion-issue, 18 mei 2022.

[10] https://www.grs.de/de/aktuelles/sicherheitsrelevante-schaeden-im-sicherheits-einspeisesystem-franzoesischer, 19 mei 2022.

[11] https://www.agora-energiewende.de/service/agorameter/chart/power_import_export/01.01.2022/30.06.2022/today/

[12] https://www.montelnews.com/de/news/1319355/temperaturen-um-30-c-knnen-kkw-betrieb-drosseln–edf, 10 mei 2022.